شبکه های اجتماعی و دوگانگی شخصیت

شبکه های اجتماعی و دوگانگی شخصیت

امروزه استفاده از فضای مجازی و ارتباط با دیگران از طریق شبکه های اجتماعی به امری اجتناب ناپذیر در زندگی روزمره تبدیل شده است. این شبکه ها با سرعت بالای انتقال اطلاعات و نفوذ بی نظیر خود در میان جامعه نقش تاثیرگذاری را در فرهنگ ملل مختلف مخصوصا  کشورهای در حال گذر و در حال توسعه ایفا میکند.

یکی از آثار این شبکه ها دو یا چند شخصیتی شدن افراد در فضای واقعی و فضای مجازیست که از آن به عنوان آواتاریسم فرهنگی (اشاره به مضمون فیلم آواتار) نیز یاد می کنند. جهان مجازی فضای نو و جدیدی برای شکل دهی به یک زندگی دوم مجازی را در اختیار بشر قرار داده است. یک فرد می تواند در زندگی دوم مجازی با چهره ی مطلوب و دلخواه خود حضور پیدا کرده و با دیگران به تعامل بپردازد و در واقع مبتنی بر رؤیاهای خویش زندگی کند، اما هیچ یک از مؤلفه های این زندگی واقعیت ندارند.

افراد در حالی از ساعات حضور خود در جهان واقعی کاسته و به زندگی مجازی می پردازند، که این فضا هیچ گاه رنگ و بوی واقعیت و تجسم مادی را به خود نخواهد گرفت. بسیاری از کسانی که وارد زندگی دوم می شوند مجازی، غیرواقعی و تصوری بودن فضایی که وارد آن شده اند را فراموش کرده و خیال می کنند زندگی مجازی نیز همانند زندگی در جهان واقعی، واقعیت دارد، همچون فردی که موهومات حاصل از مواد توهم زا را واقعی می پندارد. بحران زندگی دوم از اینجا آغاز می شود، از اینکه این زندگی به موازات زندگی واقعی، اهمیت پیدا می کند.

استفاده نادرست از فضای مجازی سبب بروز یک سری مخاطرات و آسیب های روانی می گردد که در زیر به مهم ترین آنها اشاره می شود:

1- از ویژگی های برجسته وسواس، عدم توانایی مهارِ رفتارها یا اندیشه های خاص است. این اختلال را می توان در بررسی کردن های پی درپی ایمیل (وسواس عملی) یا دل نگرانی از آنلاین نشدن یک دوست (وسواس فکری) مشاهده کرد.

2- کاربران، بیشتر ترجیح می دهند در محیطی آرام و خلوت، از اینترنت استفاده کنند تا هم بهتر بتوانند از اطلاعات آن بهره ببرند و هم با تمرکز و سرعت بیشتر، از اتصال های طولانی مدت لذت ببرند، اما این نوع خلوت و انزوا در طولانی مدت، برخی مشکلات روانی، مانند گوشه گیری را به دنبال دارد و در نهایت به قیمت از دست دادن گفت وگوهای رو در رو و ارتباط های فامیلی و دوستانه تبدیل می شود که در دراز مدت، به انزوای اجتماعی فرد می انجامد.

3- عناصر سه گانه هویت؛ یعنی شخص، فرهنگ و جامعه، هریک در تکوین شخصیت فرد نقش مهمی را ایفا می کنند. شخصیت و فرهنگ در پیوند با گروهها و اجتماعهای واقعی و مجازی شکل می گیرد که همین امر با توجه به گوناگونی زیاد فرهنگی در این شبکه ها باعث اختلالات هویتی و فرهنگی می شود که این پدیده در سنین زیر 20 سال نمود بیشتری پیدا می کند.

استفاده از فضاهای مجازی مثل اینترنت، ماهواره و... در دنیای امروزی افزایش یافته و این امر سبب نزدیکی هرچه بیشتر ارتباطات و تعاملات می شود. جدای از تأثیرات مثبتی که فضای مجازی دارد، استفاده نابهنجار و نادرست از آن سبب بروز یک سری چالش هایی می شود که در درجه اول اعتیاد اینترنتی را به همراه دارد، که این امر از نظر روان شناسی سبب ایجاد اختلال هایی در اخلاق و شخصیت هویتی فرد می شوند. اگر این امر به طور مستمر ادامه پیدا کند، فرد با واقعیت هایی که در آن رشد کرده بیگانه می شود و هنجارها و الگوهایی را که زمانی می توانست با آنها ارتباط برقرار کند، بی ارزش و کم اهمیت می شوند و در مقابل عناصر و ارزش هایی را جایگزین آن می سازد که در بطن فضای مجازی قابل تعریف هستند. نتیجه این امر، دوگانگی در هویت و شخصیت فرد می شود که سلامت روانی او را به مخاطره می اندازد.

از طرف دیگر، با توجه به سرعتی که در ارتباطات مجازی وجود دارد، فرد وابسته به فضای مجازی در دنیای غیرواقعی، از آن جا که برای دست یابی به هر چیزی با زدن دکمه هایی می توانست به حداکثر چیزهایی که می خواهد برسد، اگر در دنیای واقعی نتواند با این سرعت به خواسته های خود برسد، به فردی کم اراده با قابلیت تحمل ضعیف تبدیل می شود که در مدت زمان مستمر گوشه گیر و منزوی می شود. برای این که دوباره به حالت طبیعی دنیای واقعی برگردد، نیاز به گذشته زمان است که در این مدت نیاز است تا فرد با قابلیت های صحیح استفاده از فضای مجازی و جنبه های روانی آن آشنا شود. در این ارتباط نیاز است تا در سطح جامعه نسبت به استفاده صحیح از فضای مجازی و اثرات مثبت و منفی که این پدیده دارد، فرهنگ سازی شود که این امر یکی از وظایف مراکز فرهنگی کشور است.